Kwetsbaarheid van mens en milieu - uitdagingen en kansen. Achtergrond rapport bij Hoofdstuk 7 van GEO-4

Toenemende kwetsbaarheid als gevolg van mondiale milieuveranderingen

Recente wetenschappelijke rapporten laten zien dat we in een tijd leven waarin menselijke activiteiten een ongekende negatieve invloed op het systeem aarde hebben. Ecosysteem diensten zoals voedsel productie, schone lucht, schoon water en een stabiel klimaat staat onder een aanzienlijke en steeds verder toenemende druk. Het tempo van mondiale milieuveranderingen dat momenteel wordt waargenomen is niet eerder voorgekomen in de geschiedenis van de mensheid. Als gevolg daarvan neemt de kwetsbaarheid van mensen toe. Tegelijkertijd is duidelijk dat milieuveranderingen maar één van vele factoren is die van invloed zijn op de kwetsbaarheid van mensen. Andere factoren zijn bijvoorbeeld globalisering, verdeling van welvaart en het bestuur van een land of gebied. Ook deze factoren moeten daarom bij kwetsbaarheidanalyses in ogenschouw worden genomen.

Uitdagingen en kansen voor duurzame ontwikkeling

Er bestaat een duidelijke causale relatie tussen de toestand van het milieu, kwaliteit van leven en kwetsbaarheid van mensen. Kwetsbaarheidanalyses worden veel gebruikt door internationale en nationale organisaties die zich bezig houden met armoedebestrijding, duurzame ontwikkeling en noodhulp. Met kwetsbaarheidanalyses kunnen de plekken, mensen en ecosystemen die het meest te lijden hebben onder veranderingen in het milieu in beeld worden gebracht en onderliggende oorzaken worden geanalyseerd. Dit met het doel om beleidsaanbevelingen te ontwikkelen om kwetsbaarheid van specifieke groepen van mensen terug te dringen en hun vermogen te versterken om zich aan te passen aan negatieve veranderingen. In GEO-4 boden kwetsbaarheidanalyses een innovatieve manier om uitdagingen en mogelijkheden voor duurzame ontwikkeling in beeld te brengen.

Archetypische patronen van kwetsbaarheid

Kwetsbaarheidanalyses richten zich gewoonlijk op een specifieke locatie of situatie en zijn daarmee context specifiek. Om zulke analyses relevant te maken voor een mondiale verkenning als GEO, is een speciale benadering ontwikkeld. Dit betreft het identificeren en analyseren van zogenaamde patronen van kwetsbaarheid. Deze patronen beschrijven niet één specifieke situatie, maar laten juist de belangrijkste gemeenschappelijke kenmerken van een veelheid aan casestudies zien die in die zin ‘archetypisch’ zijn. Deze patronen van kwetsbaarheid kunnen op een groot aantal plekken op aarde herkend worden, zowel in geïndustrialiseerde als ontwikkelingslanden, in landelijk en urbaan gebied. Het rapport presenteert een methodologie voor het analyseren van patronen van kwetsbaarheid en eindigt met een aantal mogelijke opties voor beleid om kwetsbaarheid te verminderen in samenhang met verbeteren van kwaliteit van leven en duurzame ontwikkeling.

Gerelateerde publicaties:

• Naar patronen in kwetsbaarheid. Export georiënteerde landbouw en palmolie
• Nederland en een duurzame wereld. Armoede, klimaat en biodiversiteit