Krachtwijken met karakter

Benut stedenbouwkundige kwaliteiten bij herstructurering van krachtwijken

De onderzoekers inventariseren in deze studie, op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, de sterke en zwakke punten in de stedenbouwkundige opzet van de zogenoemde veertig Nederlandse 'krachtwijken'. Daarbij geven ze aan hoe de stedenbouwkundige kwaliteiten van de wijken benut kunnen worden om de (woon)kwaliteit van deze sociaal-economische probleemwijken te verbeteren. Zo biedt deze studie mogelijk ook aanknopingspunten voor het beleid van de minister van Wonen, Wijken en Integratie.

Waarborg karakter van vooroorlogse wijken door bescherming van monumentale elementen

De kwaliteiten van de vooroorlogse wijken liggen voor een belangrijk deel in de aanwezigheid van - vaak monumentale - pleinen, lanen en singels, zoals de Heemraadsingel in Rotterdam-West. Het is belangrijk deze beeldbepalende elementen te behouden, eventueel als beschermd stadsgezicht.

Het aantal nog gave vooroorlogse stedelijke gebieden is door de herstructureringsoperaties van de afgelopen decennia sterk geslonken. Voor de nog resterende oorspronkelijke buurten is dan ook een zorgvuldige afweging tussen behoud en sloop gewenst, zeker bij de meer monumentale stedenbouwkundige groepen van bouwblokken en bij bouwblokken die uit groepen van individuele panden bestaan. Samenvoegen van (te) kleine woningen kan een middel zijn om woontechnische bezwaren te ondervangen en tegelijkertijd het karakter van blok en buurt te behouden.

Gebruik groen in naoorlogse woonwijken als uitgangspunt bij herstructurering

In de naoorlogse wijken is vooral de groenstructuur, vaak gekoppeld aan een systeem van waterwegen, waardevol. Typerend voor de groenstructuur in de naoorlogse wijken is het buurt- en blokgroen tussen de woongebouwen, zoals in de Haagse wijk Moerwijk. Door de stereotiepe, uniforme inrichting worden deze groenelementen vaak nauwelijks gewaardeerd. Toch kunnen groenstructuur en waterwegen een belangrijk uitgangspunt vormen bij de herinrichting van de wijk. Ze kunnen bepalende beelddragers binnen de wijk worden, voor variatie zorgen en bijdragen aan een meer geborgen woonomgeving.

Aanpassen van monotone woonbebouwing kan woonmilieu verbeteren

Ontwerpkeuzen in het verleden hebben in een fors aantal - met name naoorlogse -wijken geleid tot een monotoon en onoverzichtelijk woonmilieu, hetgeen de leefbaarheid in de wijken niet ten goede komt. In naoorlogse wijken zijn de gesloten onderste bouwlagen van middelhoge en hoge woongebouwen ('blinde plinten') een probleem. Daar zijn meestal alleen maar bergingen ondergebracht. Door hier ook andere functies onder te brengen - zoals woonruimte en bedrijfsruimte - wordt het straatbeeld levendiger en gaat de sociale veiligheid vooruit. Dit is bijvoorbeeld gebeurd in Amsterdam-Bijlmermeer.

Ligging wijken kan beter worden benut

Een klein aantal krachtwijken grenst direct aan landelijk gebied, zoals de wijk Heerlen-Meezenbroek. Die ligging biedt volop kansen voor recreatief gebruik en opwaardering (ook in financiële zin) van het woonmilieu aan de rand. Voorwaarde is wel dat het landelijk gebied (beter) toegankelijk wordt vanuit de wijk.

Voor krachtwijken die in de uitstralingszone van een stads(deel)centrum liggen zoals Arnhem-Klarendal, of in de nabijheid van een uitvalsweg, snelwegaansluiting of station zoals Amsterdam-Slotervaart, liggen er kansen voor bovenwijkse activiteiten zoals grootschalige en/of gespecialiseerde winkelcentra, culturele en recreatieve voorzieningen, onderwijsinstellingen, zorgcomplexen en dergelijke.

Krachtwijken als cultureel erfgoed

Juist in de krachtwijken kunnen monumenten en andere beeldbepalende gebouwen een belangrijke rol spelen in de herkenbaarheid van en waardering voor een wijk. Een aantal vooroorlogse delen van de krachtwijken hebben inmiddels de status van beschermd stadsgezicht, zoals Tuindorp Vreewijk in Rotterdam. Het is te overwegen ook enkele naoorlogse delen van krachtwijken een dergelijke status te geven.