De Duitse Energiewende: Inspiratie voor Nederland?

Kansen voor de industrie

Om te beginnen een langetermijnaanpak die niet primair is ingegeven door milieudoelen. De Energiewende is industriepolitiek. Inzet is om Duitsland koploper te laten zijn in schone technologie, waarvan de wereldmarkt snel groeit. Daartoe werden in 2010 drie doelen bepaald: sterke afname van energieverbruik en broeikasgasemissies en toename van hernieuwbare energie in 2050, met tussendoelen in 2020 en 2030. Het doel van meer hernieuwbare energie wordt ruim gehaald met zon, wind en kleinschalige biomassa. Men heeft daar geen biomassa in kolencentrales voor nodig.

Oefening in improvisatie

Ten tweede een bijna on-Duits project omdat Duitsland in 2011, na de kernramp in Fukushima, plotseling de principiële keuze heeft gemaakt om met kernenergie te stoppen. Dit besluit vernietigde de brug tussen het huidige door kolen gedomineerde energiesysteem en de toekomst met wind, biomassa en zon. Door het weghalen van die kernenergiebrug werd de Energiewende een oefening in improvisatie: al doende leert men.

Brede steun

En ten derde een project waar veel burgers baat bij hebben, dat daarom breed gesteund wordt en weinig politieke weerstand ondervindt. De Energiewende is niet van grote bedrijven maar van de Duitsers. Deelstaten en steden doen hun best nog hogere doelen te bereiken.

Plussen en minnen

Deze aanpak heeft plussen en minnen opgeleverd. De schone industrie heeft zich goed ontwikkeld en telt 380.000 banen – omgerekend zevenmaal zoveel als in Nederland. Wel zijn de jaarlijkse subsidies voor hernieuwbare energie opgelopen tot 17,5 miljard euro dit jaar – omgerekend naar de omvang van de Duitse economie bijna vijfmaal zoveel als bij ons. Kolencentrales draaien beter dan ooit en stoten nog steeds CO2 uit. Wind- en zonne-energie worden soms tegen negatieve prijzen verkocht. Maar het technologie-onderzoek heeft een enorme stimulans gekregen en over een nieuw soort elektriciteitsmarkt wordt nagedacht. Import van Chinese zonnepanelen is toegenomen, en ook exportkansen van hoogwaardige technologie worden hoog ingeschat.

Inspiratie voor Nederland?

Waar kan Nederland zich door Duitsland laten inspireren? We kunnen van onze oosterburen leren hoe belangrijk een langetermijnaanpak is en welke rol burgers en lokale initiatieven daar in kunnen spelen. Precies wat het energieakkoord onder regie van de SER beoogt. Op hun beurt kunnen de Duitsers leren dat gas een belangrijkere rol in de energietransitie kan spelen dan zij voorzien en hoe Nederland daarbij kan helpen. Een gemeenschappelijk belang vormen de onderlinge elektriciteitsnetten: hoe beter je die gebruikt, des te meer heb je er aan.

Meer informatie en politieke lessen

Meer over de Duitse Energiewende is te lezen in de twee bovenstaande korte notities. Eén geeft een overzicht van de belangrijkste aspecten achter de Energiewende, de ander gaat dieper in op de politieke keuzes die in Duitsland tot deze transitie hebben geleid. Beiden kijken ook of en hoe Nederland van het Duitse voorbeeld kan leren.