Verslag RUDIFUN Hackathon III
Welke buurten hebben voldoende aanbod van zorgvoorzieningen en hoe zouden vergelijkbare plekken zónder die voorzieningen dat kunnen afkijken? Hoeveel groen bevat een leefbare buurt en welke bedrijventerreinen komen in aanmerking voor een transformatie naar prettige woonplekken of naar een bedrijventerrein met ruimte voor circulaire economie? Waar ontstaan hitte-eilanden in de zomer en wat voor oplossingen zijn daar te creëren?
Het zijn belangrijke vragen voor lokale bestuurders en dat is precies de reden waarom 35 stedenbouwkundigen, ontwerpers en andere experts van PBL, PosadMaxwan en Faculty of Architecture and the Built Environment, TU Delft een hele dag aan de slag gingen met de PBL-database RUDIFUN.
De door het PBL ontwikkelde dataset helpt inzichtelijk maken hoe ruimtelijke structuur en functiemenging samenhangen met maatschappelijke opgaven. Door te experimenten met de dataset aan de hand van thema’s als verdichting, klimaatadaptatie of voorzieningen ontstaan nieuwe mogelijkheden voor onderzoek, beleidsvorming en ontwerp. Dat is extra fijn nu Nederlandse steden voor grote uitdagingen staan op het gebied van wonen, klimaat, economie en leefbaarheid. Ruimte is schaars, belangen zijn groot, en de keuzes die nu gemaakt worden bepalen hoe toekomstbestendig de stedelijke gebieden worden.
In vijf groepen aan de slag
Onder de noemer verdichting zochten acht onderzoekers in de provincie Utrecht geschikte locaties voor verdichting. Ze brachten daarvoor rondom de sprinterstations potentiële verdichtingslocaties in kaart en voegden hier scenario’s voor verdichting aan toe: optoppen, sloop/nieuwbouw of bijbouwen op het erf.
De tweede groep verkende de binnenstedelijke vergroeningsopgave. Voor het maken van een goed ontwerp is belangrijk eerst het doel van vergroening vast te stellen: is dat klimaatadaptatie, recreatie, esthetiek of biodiversiteit? De groep maakte onderscheid naar de bebouwingsdichtheid op basis van de Ground Space Index (GSI), het aandeel uitgegeven terrein en de bestaande hoeveelheid groen en koppelde deze parameters aan handelingsperspectieven voor vergroening.
De derde groep bracht in kaart hoeveel onbebouwde ruimte er per buurt is om clusterbuien op te vangen. Om te bepalen hoeveel druk een piekbui legt op de beschikbare open ruimte in een bouwblok, voor het opslaan van regenwater voor hergebruik, is de Water Storage Pressure Index (WSPI) berekend. Deze index laat zien hoeveel kubieke meter regenwater per vierkante meter open ruimte moet worden opgevangen bij een clusterbui. Ook kan het volume van een benodigde regenton met deze data worden bepaald. De index helpt om kwetsbare bouwblokken te herkennen waar het risico op wateroverlast groot is.
Verkoeling bij extreme hitte
Daarnaast bracht de derde groep in kaart op welke afstand zich parken bevinden waar bij extreme hitte verkoeling kan worden gezocht. Daarvoor is gekeken naar afstanden die voor ouderen binnen vijf minuten te belopen zijn. Het doel was om per bouwblok een index te creëren waarin hitte wordt afgezet tegen de hoeveelheid groen binnen loopafstand; deze informatie is vervolgens weer aan te vullen tot een index voor de mogelijke wateroverlast bij extreme regen.
De groep rondom voorzieningen verkende in welk type buurten en bij welke dichtheden (FSI, GSI, Adressen/km2) vaak supermarkten voorkomen. Vervolgens gingen ze op zoek naar vergelijkbare buurten zonder supermarkt. Hebben bewoners van deze buurten slechtere toegang tot dagelijkse voorzieningen en zijn hier mogelijkheden voor nieuwe winkels?
De laatste groep experts zoomde in op de bedrijventerreinen en bracht in kaart welke plekken potentie hebben om bepaalde circulaire activiteiten te huisvesten en op welke bedrijventerreinen een verdere mix aan functies (inclusief wonen) een optie zou kunnen zijn.
Een van de eerste resultaten van deze dag is de visualisatie van de data in een interactief dashboard, ontwikkeld door het Digital Cities team van PosadMaxwan. Het dashboard visualiseert de RUDIFUN-dataset en laat zien hoe deze zich verhoudt tot de vijf thema's van de hackathon.
“Leuk te merken dat de RUDIFUN-dataset over de volle breedte werd gebruikt. Ook de in 2024 toegevoegde indicatoren en voorheen minder toegepaste indicatoren maakten deel uit van de ruimtelijke analyses”, stelt PBL-onderzoeker Arjan Harbers, een van de ontwerpers van de tool en mede-organisator van de hackathon. “Deze dag heeft de deelnemers op het spoor gezet van nieuwe RUDIFUN-toepassingen, combinaties met andere datasets, nieuwe methoden en hoe deze kunnen bijdragen aan actuele ruimtelijke opgaven in Nederland. Het was daardoor een zeer geslaagde hackathon.”
