Terugblik PBL Academielezing Rechtvaardigheid in leefomgevingsbeleid
De overheid is verplicht haar best te doen elke Nederlander een dak boven het hoofd te geven in Nederland , zo staat in de grondwet. Bereikbaarheid zou ook een recht moeten zijn, stelde Karel Martens, professor Transport Planning aan het Technion Israel Institute of Technology, tijdens de PBL Academielezing van 25 mei 2023. “Of je nou je oma wil bezoeken of naar je werk wil gaan: bereikbaarheid geeft vrijheid.”
Voor een zaal goed gevuld met beleidsmedewerkers van gemeenten, provincies, Rijk, naast mensen van maatschappelijke organisaties, hogescholen en universiteiten zette Martens zijn verhaal levendig neer, daarbij regelmatig contact makend met zijn gehoor.
Het verschil tussen rijk en arm op gebied van wonen is de afgelopen honderd jaar kleiner geworden, maar de verschillen in bereikbaarheid zijn juist toegenomen, zei hij: “Vroeger had je het verschil tussen lopen of per paard ergens komen. Sinds er auto’s, treinen en vliegtuigen bestaan zijn de verschillen veel groter geworden. De mensen die een auto bezitten kunnen gebruik maken van het prachtige wegennet dat in Nederland op kosten van de belastingbetaler is aangelegd. Ook mensen die zonder auto hebben het recht om te komen waar ze willen.”
Hij besloot zijn lezing met een voorstel, bestaande uit vier punten: borg allereerst het recht op bereikbaarheid in plan en wet, maak het meten van bereikbaarheid onderdeel van beleid, vervang ‘knelpuntdenken’ in infrastructuur door systeemdenken over bereikbaarheid voor iedereen en vermijd ruimtelijke ontwikkelingen die bereikbaarheidsarmoede versterken.
Daarna was het woord aan drie co-referenten. Lot van Hooijdonk, wethouder mobiliteit in Utrecht, vertelde over het recent gepresenteerde vervoersplan ‘Ongelijk investeren in gelijke kansen’ om de bereikbaarheid in Utrecht te vergroten. Hiermee is Utrecht de eerste stad in Nederland die een uitvoeringsplan op dit thema heeft. Van Hooijdonk gaf echter aan dat het niet eenvoudig is om mobiliteit voor iedereen te realiseren, omdat er veel oorzaken zijn van ongelijkheid, dus ook veel oplossingen nodig zijn.
Eric Mink, afdelingshoofd bij de Directie Innovatie en Strategie voor Mobiliteit van het Ministerie Infrastructuur en Waterstaat, reageerde met compassie op het betoog van Martens. Bereikbaarheid is een thema voor het ministerie, zei hij, en er wordt gewerkt aan een mobiliteitsvisie met aandacht voor verdelingsvraagstukken. En ook: in hoeverre de bereikbaarheid vergroot zal worden is een politieke keuze.
Vervolgens reageerde Gijsbert Werner, projectcoördinator van het recent verschenen onderzoek naar rechtvaardigheid in klimaatbeleid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Hij haalde de botsing tussen klimaat en ongebreidelde bereikbaarheid aan: “Moet het niet wat minder?” Daarna ontstond een gesprek met de zaal, met enige hilariteit onderbroken toen iemand uit het publiek vertrok, “om op tijd in Groningen te zijn”.
De lezing is hieronder terug te luisteren. Luister ook de podcast die gemaakt is met Karel.
