Wat natuur de mens biedt: Ecosysteemdiensten in Nederland

De natuur levert op een haast onmerkbare manier allerlei diensten aan de mens. Zo beschermen duinen ons land bijvoorbeeld tegen overstromingen en slaan bossen CO₂ op. In Nederland zijn er diverse kansen om deze door de natuur geleverde diensten, of wel ecosysteemdiensten, te benutten. Om de discussie over ecosysteemdiensten, en de kansen die zij bieden, te stimuleren en te verdiepen heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) samen met Wageningen UR een brochure uitgebracht. Deze biedt ook enkele aanknopingspunten voor het beleid.

Schat diensten van de natuur op hun waarde

Economische waardering van ecosysteemdiensten, bijvoorbeeld door er een financiële waarde aan toe te kennen, maakt het mogelijk om ze af te wegen ten opzichte van andere producten en diensten. In economische afwegingen telt het belang dat mensen hebben bij de ecosysteemdiensten lang niet altijd volwaardig mee. Kan zo’n dienst van een prijs worden voorzien, dan krijgt deze in het maatschappelijk verkeer ineens een heel andere betekenis. Een voorbeeld hiervan is de prijs die de uitstoot van CO₂ door internationale regels heeft gekregen.

Beleid kan sturen

Met haar beleid kan de overheid ervoor zorgen dat de ecosysteemdiensten in de praktijk beter worden benut. Dit kan bijvoorbeeld met positieve en negatieve prijsprikkels, en met andere dan financiële middelen, zoals keurmerken, kennisoverdracht en wet- en regelgeving. Voorbeelden van prijsprikkels zijn het verstrekken van subsidies aan hen die ecosysteemdiensten leveren of juist het opleggen van heffingen aan degene die de diensten gebruiken. Om biologische plaagbestrijding te stimuleren in teelten waar dat nog niet veel gebeurt, zou de overheid bijvoorbeeld gerichte subsidies kunnen inzetten. Nadat voldoende praktijkervaring is opgedaan, kan zij bepaalde chemische middelen verbieden, zodat biologische plaagbestrijding vanzelf een aantrekkelijk alternatief wordt.

Behoud van natuur uit voorzorg

Lang niet alle ecosysteemdiensten die de natuur levert, zijn bekend. Uit een oogpunt van voorzorg is het verstandig natuur te beschermen die in potentie verschillende gebruiksmogelijkheden heeft – denk bijvoorbeeld aan plantensoorten die medicijnen kunnen leveren. Dat geldt niet alleen voor het tropische oerwoud, maar ook voor de Nederlandse natuur. Daarbij gaat het zowel om zeldzame soorten in natuurgebieden als om organismen die een belangrijke functie hebben in bijvoorbeeld de bodem van landbouwgebieden.