Vijfde Global Environment Outlook

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) had een belangrijke bijdrage in deze ‘outlook’ als trekker van de evaluatie van scenario’s en in de analyse van verschillende veranderingsopties.

Ondanks huidige trends zijn ambitieuze duurzaamheidsdoelen haalbaar, vereist grote veranderingen

Bij het bekijken van de mogelijkheden voor veranderingen, nam GEO-5 een selectie van internationaal overeengekomen afspraken en doelen als uitgangspunt, die zich richten op het verbeteren van menselijk welzijn over de hele wereld en tegelijkertijd milieuprocessen beschermen en gebruiken. Vervolgens evalueerden de onderzoekers bestaande scenariostudies rond het behalen van deze doelen. Daarnaast identificeerden ze mogelijke opties om de transitie naar duurzame ontwikkeling te bewerkstelligen. PBL had de leiding over de scenariostudie en leverde belangrijke bijdragen aan de studie van veranderingsopties. Een deel van dit werk is ook terug te vinden in PBL’s recente rapport Roads from Rio+20.

Uit de GEO-analyse van de bestaande scenariostudies blijkt dat zonder grotere inspanningen om de juiste korte-termijn maatregelen in te voeren, de duurzaamheidsdoelen niet haalbaar zijn. Met andere woorden, de nadruk moet liggen op structurele lange-termijn veranderingen en snelle technologische voortuitgang; daarnaast lijken gedragsaanpassingen nodig. Belangrijke oplossingsrichtingen zijn bijvoorbeeld een snelle verbetering in energie efficiëntie, hogere landbouwopbrengsten en een efficiënter gebruik van water. Technische maatregelen krijgen op zichzelf waarschijnlijk niet voldoende maatschappelijke draagvlak, tenzij gecombineerd met veranderingen op andere sleutelterreinen (zoals informatievoorziening, voorlichting en ondersteuning bij dieetveranderingen). Tenslotte moeten veranderingen passen in de regionale context.

Om zulke complexe veranderingen te bewerkstelligen is een langzaam maar gestaag versnellend transitieproces nodig. Sommige succesvolle innovaties zijn nu al in gang gezet, maar moeten veel breder worden ingevoerd om effectiever te zijn. Breed gedragen maatschappelijke contracten, gebaseerd op een gezamenlijke visie op een duurzame toekomst, kan belangrijke belanghebbenden aan boord brengen. Milieu- en maatschappelijke systeemveranderingen kunnen langzaam gaan; lange-termijn visies en doelen kunnen richting geven aan investeringen en technologische ontwikkelingen, maatschappelijke veranderingen stimuleren en andere actoren in de maatschappij bij het proces betrekken. Mondiale oplossingen spelen hierin een belangrijke rol, door doelen te stellen en indicatoren te ontwikkelen, competentieverbetering te ondersteunen, financiële middelen te creëren en het delen van ervaringen te faciliteren.

UNEP en PBL

In 1997 begon UNEP met het publiceren van de Global Environmental Outlooks – analyses van de mondiale interactie tussen milieu en maatschappij. In het kader van haar kernopdracht om ‘het mondiale milieu constant te monitoren’, heeft UNEP een serie wetenschappelijke evaluaties uitgebracht waaraan PBL, als een van de samenwerkende partners van UNEP, belangrijke bijdrages heeft geleverd. Voor GEO-5 hebben vier PBL auteurs bijgedragen als (coördinerende) hoofdauteurs. PBL rapporten, of rapporten waar PBL bij betrokken is geweest, zijn veelvuldig gebruikt in het hoofdstuk over mondiale oplossingen en in de rest van de Outlook.

Op 15 mei 2012 publiceerde PBL Roads from Rio+20: paden naar mondiale duurzaamheidsdoelen voor 2050 . Dit rapport analyseert hoe combinaties van technische maatregelen en veranderingen in consumptiepatronen zouden kunnen bijdragen aan het realiseren van een aantal duurzaamheidsdoelen. Het rapport kijkt daarbij met name naar de samenhang tussen deze maatregelen. Zowel GEO-5 als Roads from Rio+20 concluderen dat, willen we duurzaamheidsdoelen nu halen, de huidige aanpak zal moeten worden aangepast. Oplossingsrichtingen liggen in het vaststellen van een duidelijke, samenhangende toekomstvisie voor 2050, hiervan afgeleide sterke korte-termijn doelen en een duidelijk overheidsbeleid dat gebruik maakt van de kracht in de samenleving, van zowel van burgers als bedrijven wereldwijd.